İnşaat mühendisliği; malzeme ve tekniği en iyi şekilde bir araya getiren, yapıların plan, proje, yapım ve denetlenmesiyle uğraşan temel mühendislik dalıdır. Medeniyetin temel taşlarını projelendiren ve uygulayan mühendislik dalı olarak da tanımlanabilir.İnşaat mühendisi olmak isteyenlerin, fen bilimlerinde özellikle matematik ve fizikte başarılı olması gerekmektedir. Bir işi planlayabilen ve uygulamaya koyabilen, sorumluluk bilinci yüksek olan inşaat mühendisleri iş hayatında daha başarılı olabilmektedir. Sorumluluk bir inşaat mühendisi için vazgeçilmez bir özelliktir. Zira, inşaat mühendisinin yapacağı bir ihmal ya da hatadan bir kişi değil, onlarca kişi hayatını kaybedilmektedir. Dolayısıyla inşaat mühendisliği hem insan hayatının önemli olduğu, hem de önemli maddi değeri olan işlerle uğraşmaktadır.
İnşaat Mühendisliği; çalışma alanı en geniş olan mühendislik dallarındandır. Hemem hemen bütün kamu-özel kurum ve kuruluşlarda inşaat mühendisleri görev yapmaktadır. Diğer taraftan İnşaat Mühendisliği, özel çalışma imkanı en fazla olan mesleklerden biridir. Mezunlar kendi işyerlerini açabilirler, müteahhitlik yapabilirler. Özellikle son yıllarda Türk inşaat firmaları uluslar arası projelerde de yer almaktadır. Bu bakımdan inşaat mühendislerinin yurt dışında da çalışma imkanı bulunmaktadır.
İnşaat mühendisliği çalışmalarının bir bölümü, masabaşı diye adlandırılabilecek olan büro çalışmalarından oluşmaktadır. Diğer bölümü ise yapı yerinde gerçekleşecek olan şantiye çalışmalarından oluşmaktadır. Bu nedenle, inşaat mühendislerinin birkısmı bürolarda, birkısmı şantilerde, pek çoğu da her iki alanda ya da denetim firmalarında görev yapmaktadır. İnşaat mühendisinin planlanmasında, projelendirilmesinde, yapımında ve denetiminde görev aldığı işlerden bazıları aşağıda sunulmaktadır:
Konut Binaları
Kamu Binaları
Spor Tesisleri
Fabrikalar
İşyeri Tesisleri
Sosyal Tesisler
Tarım Yapıları
Hayvancılık Yapıları
Karayolu
Havaalanı
Demiryolu
Trafik Düzeni
Menfez
Deniz Yapıları
Baraj
Liman
Santraller
Akaryakıt Depoları
Sulama Yapıları
Arıtma Tesisleri
Dalgakıran Yapıları
Su Depoları
Yüzme Havuzları
Su Şebekeleri
Drenaj Sistemi
Verici Kuleleri
Havai Hat
Toprak Kazı
Yarma ve Dolgu İşleri
İstinat Duvarları
Zemin İyileştirmesi
Tadilat İşleri
Restorasyon
Yıkım İşleri
Köprü
Kanalizasyon Sistemi
Ana Bilim Dalları
Mekanik
Yapı
Geoteknik
Hidrolik
Ulaştırma
Genel olarak bir inşaat mühendisi, her ana bilim dalı ile ilgili temel bilgilere sahiptir. Diğer taraftan bazı akademik ve idari nedenlerle günümüzde ana bilim dallarının kaldırılması şeklinde düşünceler ve girişimler de bulunmaktadır. Ancak uzmanlaşmak için bu ana bilim dallarında, belirli konularında ileri düzeyde çalışmalar yapmak gerekmektedir. Bu bağlamda öğretim üyeleri söz konusu ana bilim dallarıyla ilgili alt konularda araştırma ve inceleme çalışmaları gerçekleştirmektedir. Çağımızda uygulamada ortaya çıkan ve çözümü gerekli birçok konu, ana bilim dallarının müşterek çalışmasını zorunlu kılmaktadır. Bunların başında ülkemiz için en önemli afetlerden biri olan deprem mühendisliği konularıdır. Farklı ana bilim dallarında uzmanlaşmış akademisyenler bilgi birikimlerini paylaşarak inşaat mühendisliğinin söz konusu ortak sorunlarına çözüm aramaktadır.
İnşaat mühendisliğinin tüm disiplinlerine esas olacak temel mühendislik bilgilerinin verilmesini sağlayan ana bilim dalıdır. Öğrenciler almış oldukları matematik bilgilerinin mühendislik problemlerine uygulamasını, ilk olarak bu ana bilim dalı ile ilgili derslerde görmektedir. İnşaat mühendisinin karşısına çıkabilecek, karmaşık mühendislik problemlerini tanımlama ve formüle etmede bu ana bilim dalında verilen bilgiler kılavuz niteliğinde olmaktadır. Diğer taraftan bu ana bilim dalında görev yapan akademisyenler, diğer ana bilim dallarında araştırma yapan araştırmacıların yaptıkları çalışmaların özellikle teorik kısmına önemli katkılarda bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ana bilim dalı İnşaat Mühendisliği Bölümünün en temel ana bilim dalı olarak kabul edilebilir.
Şekil 1. Mekanik anabilim dalı ilgili cisimleri mukavemeti (yazarı Mustafa İnan) kitabından bir görünüm
İnşaat mühendisliğinin kapsamı en geniş ana bilim Dalı olarak değerlendirilebilir. Bölümlerin ders programları incelendiğinde en fazla dersin yapı ana bilim dalıyla ilgili olduğu kolaylıkla görülebilir. Zira, Yapı Ana bilim Dalı; Yapı Malzemesi, Betonarme, Yapı Statiği, Ahşap-Çelik ve Yapı İşletmesi gibi önceleri kürsü olarak da bilinen bilim dallarını bünyesinde barındırmaktadır. Bu bilim dallarının bir kısmı, değişik üniversitelerdeki bölümlerde kendileri ana bilim dalı olarak geçmektedir. Dolayısıyla Yapı Ana bilim dalı adeta beş alt ana bilim dalından oluşan genel bir ana bilim dalıdır. Bu bağlamda yapılarda kullanılan malzemeler ve bunların özelliklerinin incelenmesi, yapılara etkiyen yüklerin belirlenmesi, yapısal analizler için yapı modellerinin oluşturulması, bunların betonarme ve çelik kesit hesaplarının yapılması, bina maliyetinin hesaplanması ve iş güvenliği gibi konular yapı ana bilim dalının ilgi alanı içinde yer almaktadır.
Şekil 2. Yapı Anabilim Dalı ile ilgili bir örnek tasarım Dünyanın en yüksek yapısı Burj Dubai (160 kat, yüksekliği 818, maliyeti ise 4.1 milyar dolar
İnşaat mühendisliğinin zeminle ilgilenen ana bilim dalıdır. Yapı temellerinin mesnetlendiği zeminlerin özelliklerinin ve davranışının belirlenmesi bu ana bilim dalının ilgi alanına girmektedir. Diğer taraftan heyelan, toprak kayması, sıvılaşma gibi konular da yoğun olarak aynı ana bilim dalı tarafından incelenmektedir. Geoteknik Ana bilim Dalı çalışanları, arazi incelemeleri, zemin iyileştirilmesi, şev stabilitesi, zemin etütleri, uygun temel sisteminin belirlenmesi, dayanma yapılarının tasarlanması, heyelan ve zeminin şişme durumunun incelenmesi gibi konularda araştırma ve uygulama çalışmaları yapmaktadır.
Şekil 3. Geoteknik Ana bilim Dalıyla ilgili bir uygulama görünümü
İnşaat mühendisliğinin su ile ilgili olan kısmıyla ilgilenen ana bilim dalıdır. İsale hatlarının, şehir şebekelerinin, depoların, barajların, hidrolik santrallerin, kanalların, kıyı yapılarının, dere yataklarının, arıtma tesisleri gibi tesis ve yapıların hesapları ve tasarımı bu ana bilim dalının ilgi alanına girmektedir. Dolayısıyla bu ana bilim dalı da, topluma oldukça geniş bir alanda hizmet sunabilecek mühendislerin yetişmesine katkıda bulunmaktadır. Diğer taraftan taşkın, su ve enerji sorunu gibi sorunlar günümüzün en önemli sorunlarının başında gelmektedir. İnşaat mühendisliğinin enerji çalışmalarına katılabilecek en yakın araştırmacıları, bu ana bilim dalı içinde yer almaktadır. Dolayısıyla bu ana bilim dalı çalışanları tarafından, öğrenciler bu konularda yetiştirilmekte, toplumun su ve enerji sorunlarına çözüm aranmaktadır.
Şekil 4. Hidrolik Ana Bilim Dalıyla ilgili Atatürk Barajından bir görünüm
İnşaat mühendisliğinin araçlarla ilgili olan kısmıyla ilgilenen ana bilim dalıdır. İnsan ve taşınacak malların ulaşımında kullanılacak kara yollarının ve demir yollarının en uygun biçimde tasarımı, bu ana bilim dalının ilgilendiği konulardandır. Diğer taraftan uygun yol malzemesinin seçimi ve geliştirilmesi, yollardaki trafik düzeninin sağlanması, bunun için kullanılan sinyalizasyon gibi işlemler de, bu ana bilim dalı tarafından tasarlanmaktadır. Ulaşım Ana bilim Dalı akademisyenleri tarafından öğrenciler bu konularda yetiştirilmekte, şehirlerimizin son yıllardaki en büyük sorunlarından olan ulaşım sorununa yine bu ana bilim dalı çalışanları tarafından çözümler üretilmektedir.
Şekil 5. Ulaşım Ana Bilim Dalıyla ilgili Adana Pozantı Otoyolundan bir görünüm
